കൃഷ്ണനാട്ടം
കൂത്തിനും കൂടിയാട്ടത്തിനും ശേഷം ജന്മം കൊണ്ട അഭിനയപ്രധാനമായ രണ്ടു കലാരൂപങ്ങളാണ് രാമനാട്ടവും കൃഷ്ണനാട്ടവും പേര് സൂചിപ്പിക്കും പോലെ രാമനാട്ടം രാമകഥയും കൃഷ്ണനാട്ടം കൃഷ്ണ കഥയുമാണ്‌.
കോഴിക്കോട് സാമൂതിരി രാജകുടുംബത്തിലെ മാനവേദന്‍ സാമൂതിരിയാണ് കൃഷണനാട്ടത്തിന്റെ ഉപജ്ഞാതാവ്. അദ്ദേഹം തന്‍റെ കൃഷ്ണഗീതി എന്ന സംസ്കൃത കാവ്യത്തെ ആസ്പദമാക്കിയാണ് കൃഷണനാട്ടം ആവിഷ്കരിച്ചത്.
കൃഷ്ണനാട്ടത്തില്‍ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍റെ ജനനം മുതല്‍ സ്വര്‍ഗാരോഹണം വരെയുള്ള കഥകള്‍ എട്ടു ദിവസങ്ങളിലായി പറയുന്നു. അവതാരം, കാളിയമര്‍ദ്ദനം, രാസക്രീഡ, കംസവധം, സ്വയംവരം, ബാണയുദ്ധം, വിവിദവധം, സ്വര്‍ഗാരോഹണം എന്നിവയാണ് എട്ടു ഭാഗങ്ങള്‍, ആട്ടവും പാട്ടുമൊക്കെ ചേര്‍ന്ന കലാരൂപമാണിത്. ഒരുക്കത്തിലും വേഷത്തിലും കൂടിയാട്ടത്തോടും നങ്ങ്യാര്‍ക്കൂത്തിനോടുമാണ് സാമ്യം, രീതികള്‍ കൂടിയാട്ടത്തിന്‍റെയും അഷ്ടപദിയാട്ടത്തിന്‍റെയുമാണ്‌.കൃഷ്ണനാട്ടമാണ് കേരളത്തില്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ പൊയ്മുഖ വേഷങ്ങളുള്ള ക്ഷേത്രകല.
സാമൂതിരിയുടെ രാജ്യത്തിനകത്ത് മാത്രമായിരുന്നു കൃഷ്ണനാട്ടം പ്രചരിച്ചിരുന്നത്. അതുകൊണ്ട്തന്നെ ഈ കല ഉത്തരകേരളത്തില്‍ മാത്രമായി ഒതുങ്ങി. ക്ഷേത്രങ്ങളും കോവിലകങ്ങളും നമ്പൂതിരി ഇല്ലങ്ങളും ഇതിന്‍റെ വേദികളായിരുന്നു. ഒരു കൊല്ലത്തില്‍ ആദ്യകളി സാമൂതിരി കോവിലകത്തും അവസാനത്തേത് ഗുരുവായൂരിലെ പുന്നത്തൂര്‍ കോവിലകത്തുമാണ് നടത്തിയിരുന്നത്.
കൃഷണനാട്ടം കലാകാരന്മാരുടെ സംഘമാണ് കൃഷ്ണനാട്ടം കലാകാരന്മാരുടെ സംഘമാണ് കൃഷണനാട്ടം കളിയോഗം എന്നറിയപ്പെടുന്നത്.ഇന്ന് ഗുരുവായൂര്‍ ദേവസ്വത്തിനു കീഴില്‍ മാത്രമാണ് കൃഷ്ണനാട്ടം കളിയോഗം ഉള്ളത്.
കൃഷ്ണനാട്ടത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങളുടെ മുഖത്തുതേപ്പ്, ചുട്ടി, കുപ്പായം, കടകകുണ്ഡലങ്ങള്‍, ഉടുത്തുകെട്ട് മുതലായവ പില്‍ക്കാലത്ത് രൂപം കൊണ്ട കഥകളിയിലെ വേഷാലങ്കാരങ്ങള്‍ക്ക് പ്രചോദനമായി എന്നു പറയാം.
കേളി, അരങ്ങുകേളി, തോടയം, പുറപ്പാട്, കഥാവതരണം ധനാശി എന്നിങ്ങനെയാണ് കൃഷണനാട്ടത്തിന്റെ അവതരണക്രമം. നൃത്തത്തിന് ഏറെ പ്രാധാന്യമുള്ള കലാരൂപമാണിത്.
കൃഷ്ണനാട്ടം, കൃഷ്ണനാടകം, കൃഷ്ണാഷ്ടകം എന്നീ പേരുകളും കൃഷ്ണനാട്ടത്തിനുണ്ട്. ശുദ്ധമദ്ദളം, തൊപ്പിമദ്ദളം, ഇടയ്ക്ക്, ചേങ്ങില, ഇലത്താളം,ശംഖ് എന്നിവയാണ് പശ്ചാത്തല വാദ്യങ്ങള്‍.